تکنولوژی

*با توجه به این که این تکنولوژی جوان است ستاد چه کارهایی انجام داده است؟
سلطانی: مهم‌ترین کار ستاد تدوین برنامه 10 ساله فناوری نانو برای کشور که متشکل از یک برنامه کوتاه‌مدت 2 ساله، میان‌مدت 3 ساله و بلند مدت 5 ساله است می‌باشد و دوم این که 4 برنامه کوتاه‌مدت با ماهیت زیرساختی را شروع کرد. فعالیت دیگر ایجاد شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو برای حل مشکلات آزمایشگاهی متخصصین کشور بوده است که در این راستا 40 آزمایشگاه توانمند در 9 استان و 10 شهرستان وجود دارد.*دستاوردهای علمی نانو فناوری در ایران چه بوده و در مقایسه با دنیا در چه جایگاهی قرار دارد؟
مهندس اسدی‌فر: از سال 1999 تا 2001 ما حدود 44 مقاله ISI داشتیم اما این رقم را در سال 2005 به 125 مقاله رساندیم و رتبه جهانی ما از سال 2001 تا 2005 از 53 به 36 ارتقا یافته است یعنی حدود 17 پله صعود داشته‌ایم. در سال 2005 نسبت به سال 2004، 135 درصد رشد مقالات نانو داشته‌ایم. ما در خاورمیانه رتبه اول و در کشورهای اسلامی بعد از ترکیه رتبه دوم را داریم و بالاتر از مالزی، مصر و تونس هستیم.
ایران در سال 2004 با داشتن 53 مقاله در رتبه 43 جهان قرار داشت و در سال 2005 با 125 مقاله به جایگاه 36 رسیده و بالاتر از بلغارستان، اسلواکی و نروژ قرار دارد.
با توجه به این رشد و سیر صعودی امید می‌رود در زمینه تولید ثروت و ایجاد ارزش افزوده در صنعت نیز که هدف اصلی ما است در آینده بتوانیم خود را با دیگر کشورها مقایسه کنیم.

*در تولید و تجاری سازی نانو چه محصولاتی داشته‌ایم و واردات ما دراین زمینه چیست؟
اسدی‌فر: اکنون کشور به مدد متخصصین متعهد و جوانان فعال در این عرصه به دستاوردهای علمی و فناوری بزرگ در زمینه‌های تولید چند نوع نانو پودر، نانولوله‌های کربنی، استفاده از نانو ذرات در عروق مصنوعی، تولید مکمل روغن، تولید چند نوع نانو کامپوزیت، تولید مواد و سیالات مغناطیسی، لایه نشانی نانو متری، ساخت یک نمونه دستگاه STM و تولید مواد نانو باکتریال دست یافته است. در بحث نفت برای اولین بار در دنیا با استفاده از فناوری نانو توانسته‌ایم نفت سنگین را به نفت سبک تبدیل کنیم که دستاورد بسیار بزرگی است. در مورد تولید مواد نانوی افزودنی به سوخت که مصرف سوخت را پایین می‌آورد و به تایید ایران خودرو هم رسیده ما به موفقیت‌هایی دست یافته‌ایم.*هدف از توسعه فناوری نانو چیست؟ آیا صرفا" افزایش مقالات علمی می‌تواند شما را ارضا کند؟
سلطانی: تولید ثروت و افزایش سطح کیفی زندگی مردم هدف ما است. تولید مقاله و پننت در حقیقت دستاوردهای جانبی است. هدف اصلی مدنظر ما این است که بعد از پایان برنامه 10 ساله توسعه فناوری نانو، ایران جزء 15 کشور اول نانو در تمام زمینه‌ها از جمله علمی، فناوری و بازار باشد و بتواند 1 تا 2 درصد بازار جهانی نانو را به خود اختصاص دهد.

*بودجه در نظر گرفته شده برای نیل به اهداف چقدر بوده و در دنیا بودجه‌ها چگونه است؟
سلطانی: در سال 83 که دومین سال بودجه‌ریزی برای این فناوری بود حدود 20 میلیارد و 500 میلیون تومان در نظر گرفته شد که به دلایلی فقط 5 میلیارد تومان یا حدود 25% آن اختصاص یافت. در سال 84، 2/15 میلیارد تومان بود که مقدار بسیار ناچیزی حدود یک دوم آن تخصیص یافته که امیدواریم با کمبود وقتی که داریم بتوانیم از مابقی آن استفاده کنیم.
در سال 2004 ، 51 کشور در برنامه‌های تحقیق و توسعه فناوری نانو سرمایه‌گذاری کرده‌اند که برآورد کل هزینه‌های تحقیق و توسعه حدود 12 میلیارد دلار بود که البته 6/4 میلیارد دلار آن توسط دولت‌ها هزینه شده بود که شامل آمریکا و آسیا هرکدام 35%، اروپا 28% و سایر نقاط جهان 2% می‌شد سهم کشور ما نیز در سرمایه‌گذاری در این حوزه سال گذشته حدود 6 میلیون دلار بود.

*برای همگامی با دنیا چه برنامه‌هایی تدوین شده و چه زیرساخت‌هایی لازم است؟
اسدی‌فر: موفقیت در توسعه فناوری نانو دارای پیش‌نیازها و الزاماتی است که توجه سنجیده به آن‌ها مانع از افراط و تفریط در برنامه‌ریزی می‌شود مشکلات و موانع موجود در کشور نباید باعث نومیدی در حصول نتایج عالی و محافظه‌کاری زیاد شده بلکه باید باعث تلاش مضاعف و سنجیده‌تر شود و از طرفی جذابیت‌های این فناوری با سرعت بالای تحولات جهانی و علاقه زیاد متخصصان و برنامه‌ریزان، نباید موجب تعجیل و شتاب در دستیابی به نتایج گردد اما به هرحال رفع موانع و تامین ابزارهای لازم شرط مهم موفقیت می‌باشد. توسعه فناوری نانو نیازمند زیرساخت‌هایی است که بدون آن‌ها توسعه پایدار و متوازن این فناوری امکان‌پذیر نیست

کشور ما قادر است تا سال ۲۰۱۵ در میان کشورهای جهان رتبه ۱۵ را به دست آورد....

به گفته دکتر سرکار، تعداد مقالات چاپ‌شده ایران در مجلات معتبر علمی جهان در زمینه نانوفناوری رشد خوبی داشته و اگر این روند ادامه یابد، رتبه ایران در میان کشورهای جهان حتی به رتبه ۲۴ تا ۲۵ هم ارتقا خواهد یافت.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه هم اکنون ایران در زمینه نانوفناوری ترکیه را پشت سر گذاشته است، گفت: کشور ما قادر است تا سال ۲۰۱۵ در میان کشورهای جهان رتبه ۱۵ را به دست آورد.

 این درحالی است که هم‌اکنون یک هزار و ۶۰۰ متخصص در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در حوزه فناوری نانو در کشور فعالیت دارند. همچنین ۴۰ شرکت و موسسه در این زمینه نیز در کشور فعال هستند.

مدیر کمیته منابع انسانی ستاد نانو فناوری کشور حوزه فناوری نانو را حوزه‌ای نوین‌و بکر دانست و با توجه به حوزه وسیع کاربردی آن در بخش‌های مختلف گفت: اگر ایران تا سال ۲۰۱۵ بتواند یک درصد سهم بازار جهانی این صنعت را به دست آورد، حجم صادرات محصولات نانوفناوری آن حدود ۲۰ میلیارد دلار خواهد بود و به این منظور بایستی یک تا دو درصد سهم سرمایه گذاری کشورهای جهان را در حوزه نانو داشته باشیم تا ایده‌هامان محقق شود.

وی، حجم بازار جهانی تا ۱۰ سال آینده را معادل دو هزار میلیارد دلار اعلام کرد و گفت: در آینده نزدیک حیات صنعتی اقتصادی کشور ما بستگی تام به نانوفناوری خواهد داشت و اگر ما در این عرصه وارد نشویم آینده مبهمی خواهیم داشت.

افزایش 5 برابری مقالات در 2 سال

امروزه نانو در بحث دارو رسانی و درمان، امکان مصرف داروهای نامحلول در آب، امکان استنشاقی یا خوراکی شدن داروهای تزریقی، حذف اثرات جانبی داروها، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و درمان بیماریهای لاعلاج از قبیل ایدز، هپاتیت و سرطان تحولی شگرف ایجاد کرده است.

کشور ما نیز در این زمینه چند سالی است که حرکتی جدی را آغاز کرده است. سه سال پیش، رتبه ایران به لحاظ فناوری نانو در جهان   ۴۷ و سال   ۲۰۰۵ این رتبه ۳۶ بود.

همچنین تعداد مقالات ایرانی چاپ شده در این زمینه در مجلات معتبر جهانی در سال ۲۰۰4 ، 53 عنوان بود که در سال  ۲۰۰6 به 250 مقاله رسیده است. هم‌اکنون میانگین ارجاع به مقالات ایرانی در فناوری نانو از میانگین جهانی که دو ارجاع به ازای هر مقاله است، بالاتر بوده و به ازای هر مقاله ۲/۲ است.

مدیر کمیته منابع انسانی ستاد نانوفناوری کشور ، همچنین از انعقاد یک پروژه مشترک با روسیه درطراحی داروهای هدفمند و هوشمند خبر دادو گفت: در آینده‌ای نه چندان دور، نانو با نام بایونانوفناوری به طور حتم زمینه ساز تحولی شگرف در حوزه پزشکی خواهد شد.

رقابت در میدان نانو

به گفته کارشناسان، فناوری نانو با 20 سال سن هنوز جوان است و به‌همین دلیل، امکان درخشش جدی ایران در این زمینه وجود دارد. پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۴  فناوری نانو، ۱۴ درصد از بازار تولیدات جهانی را که ۲/۶ تریلیون دلار برآورد می‌شود، از آن خود کند.

این سهم در سال ۲۰۰۴ کمتر از ۱/0درصد بوده است. فناوری‌نانو، فناوری در مقیاس یک میلیاردم یک متر یا حدود یک هشتاد هزارم ضخامت تار موی انسان و در ابعاد اتم‌ها و مولکول‌هاست.

درواقع، به طراحی و ایجاد ساختارهایی با چیدمان در سطوح اتمی و مولکولی در مقیاس زیر یکصد نانومتر که به خاطر اندازه کوچک یا حد میانه آنها، خواص و عملکردی نوین و هدفمند داشته باشد نانوفناوری اطلاق می‌شود. فناوری‌نانو واژه‌ای است کلی که به تمام فناوری‌های پیشرفته در عرصه کار با مقیاس نانو اطلاق می‌شود.

معمولاً منظور از مقیاس نانوابعادی در حدود 1nm تا 100nm است. (1 نانومتر یک میلیاردم متر است).هدف از فناوری نانو در دنیای تجارت تهیه مواد و محصولات جدید از طریق تغییر یا تهیه مواد در ابعاد اتمی و مولکولی است.

نانومواد برای استفاده در داروها، غذاها، مواد آرایشی و ابزارهای پزشکی تهیه شده است. نانومواد در تهیه راکت‌های محکمتر تنیس، لباسهای ضد لک و پنجره‌هایی که خود به خود تمیز می‌شوند مورد استفاده قرار گرفته است.

در حال حاضر، رقابتی جدی میان کشورهای دنیا در فناوری نانو وجود دارد و کشوری مثل کره جنوبی سالانه 2 تا 3 میلیارد دلار و آمریکا هر ساله چند ده میلیارد دلار صرف تحقیقات در نانو فناوری می‌کنند. کل بودجه پژوهشی کشور ما در سال آینده حدود 3 میلیارد دلار است.